تاریخچه ساخت کتونی های سنگ نوردی

تاریخچه ساخت کتونی‌های سنگ‌نوردی داستانی از تحول و نوآوری است که همگام با رشد ورزش صخره‌نوردی شکل گرفته است. در ابتدای کار، صخره‌نوردان از کفش‌های ورزشی معمول بهره می‌بردند و با افزودن تغییرات جزئی مانند پنل‌های لاستیکی یا تغییرات ساده در شکل کفش، سعی می‌کردند سطح چسبندگی را بهبود بخشند. این تجربیات ابتدایی زمینه‌ساز بروز ایده ساخت کفش‌هایی با طراحی اختصاصی برای تعامل بهتر با سطوح ناهموار صخره‌ها گردید.

در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، با افزایش سطح چالش‌های صعودی و نیاز به حرکات دقیق و فنی، اولین نسخه‌های اختصاصی کتونی‌های سنگ‌نوردی ظهور کردند. طراحان و مهندسان برای تأمین نیاز به کنترل دقیق‌تر پا روی نقاط کوچک و لبه‌های باریک صخره، به سراغ طراحی کفش‌هایی با فرم انحنادار (downturned)، استفاده از لاستیک‌های بسیار چسبناک و انطباق به صورت دقیق با شکل پا رفتند. برندهایی همچون La Sportiva و Scarpa در آن زمان به پیشگامان این تحول تبدیل شدند.

با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی، مواد اولیه و روش‌های ساخت نیز دستخوش تغییرات چشمگیری شدند. در ابتدا از چرم‌های سنتی و لاستیک‌های طبیعی استفاده می‌شد که محدودیت‌هایی از نظر وزن و انعطاف داشتند، اما با ظهور مواد پیشرفته صنعتی و کامپوزیت‌های سبک و مقاوم، امکان تولید کتونی‌هایی با دوام بالا و وزن کمتر فراهم شد. تکنولوژی‌های مدرن مانند قالب‌گیری تزریقی، تراش‌های دقیق با کنترل دیجیتال و حتی فناوری چاپ سه‌بعدی به طراحان اجازه داد تا کفش‌هایی تولید کنند که هم از نظر عملکرد و هم از نظر ارگونومی به حد اکثر نزدیک باشند.

ورود به عصر مدرن، کتونی‌های سنگ‌نوردی را به ابزاری فراتر از یک پوشاک ورزشی تبدیل کرده است. امروزه، هر مدل از این کفش‌ها، بسته به سبک صعود (بولدرینگ، صخره‌نوردی ورزشی یا سنتی) ویژگی‌های خاصی از قبیل تغییرات نرمشی، حساسیت برای انتقال نیرو به لبه‌های کوچک و استفاده از مواد بازیافتی جهت محافظت از محیط زیست ارائه می‌دهد. علاوه بر این، طراحی‌های زیباشناسانه و جنبه‌های ارتقای ایمنی نیز از اولویت‌های اصلی در ساخت این کفش‌ها به شمار می‌روند.

نگاهی به آینده در این عرصه نشان از سفارشی‌سازی بیشتر و ادغام فناوری‌های هوشمند با طراحی سنتی دارد. روند تحقیق و توسعه در این حوزه، اکنون بر پایه داده‌های ارگونومیک، پایش دقیق فشارهای پا در حین صعود و کاربرد مواد هوشمند متمرکز شده است تا بتوان کفش‌هایی تولید کرد که به‌گونه‌ای دینامیک با شکل و حرکات هر صخره‌نورد هماهنگ شوند. این نوآوری‌ها نه تنها به بهبود عملکرد صخره‌نوردان کمک می‌کند، بلکه تجربه‌ای شخصی و منحصر به فرد از صعود را نیز فراهم می‌آورد.

تغییرات عمده در طراحی کتونی‌های سنگ‌نوردی

در چند دهه گذشته با هدف بهبود عملکرد و تطبیق بیشتر ابزار با نیازهای دقیق صخره‌نوردی ایجاد شده‌اند. در ادامه به مهم‌ترین این تغییرات می‌پردازیم:

1. انتقال از کفش‌های ورزشی عمومی به کفش‌های تخصصی صخره‌نوردی: در ابتدا، صخره‌نوردان از کفش‌های ورزشی معمول استفاده می‌کردند که تنها با تغییرات جزئی (مانند افزودن پد یا اصلاح جزئی شکل کف) سازگار می‌شدند. با گذر زمان و افزایش سطح چالش‌های صعود، طراحان متوجه شدند که برای دستیابی به دقت و کنترل بیشتر لازم است کفش‌هایی به‌طور اختصاصی برای این ورزش طراحی شود. این تغییر اساسی زمینه‌ساز ظهور مدل‌هایی با ویژگی‌های فنی منحصر به فرد شد.
2. تغییر در فرم و شکل کفش (Downturned Design): یکی از تحولات اصلی در طراحی، تغییر از کفش‌های صاف به کفش‌هایی با شکل خمیده به سمت پایین (Downturned) در ناحیه پیش‌پا است. این طراحی به صخره‌نوردان اجازه می‌دهد تا با تمرکز نیرو روی لبه‌های کوچک و دقیق صخره، بهتر از کفش برخوردار شوند و در زوایای تند عملکرد بهتری از خود نشان دهند.
3. پیشرفت در مواد مورد استفاده: در دهه‌های اولیه، مواد اولیه غالباً شامل چرم‌های سنتی و لاستیک‌های طبیعی بودند که از نظر وزن و دوام محدودیت‌هایی داشتند. امروزه با پیدایش مواد پیشرفته مانند کامپوزیت‌های سبک و لاستیک‌های تخصصی (که بهره‌مندی از فناوری‌های پیشرفته در تولید آن‌ها به دست آمده)، بهبود چشمگیری در چسبندگی، مقاومت و انعطاف‌پذیری کفش‌ها حاصل شده است.
4. سیستم‌های بسته‌بندی و تزیین جدید: از بندهای سنتی به سیستم‌های بسته‌بندی پیشرفته مانند بندهای فنی قابل تنظیم، Velcro و حتی طرح‌های بدون بند (Slip-on) تغییر یافته است. این پیشرفت‌ها امکان تنطیم دقیق‌تر روی پا را فراهم می‌کنند و به ثبات و راحتی در حین صعود کمک می‌نمایند.
5. بهبود ارگونومی و تطبیق با آناتومی پا: با استفاده از فناوری‌های طراحی کامپیوتری و تحلیل‌های رزیومیک، شکل‌های جدید کفش تا حد زیادی با ساختار آناتومیکی پا هماهنگ شده‌اند. طراحی‌های مدرن امکان انتقال بهینه نیرو، کاهش نقاط فشاری و افزایش حس تماس با صخره را می‌دهند تا صخره‌نوردان بتوانند هر جزئیات سطح صخره را به دقت احساس کنند.
6. تکامل به سمت طراحی مینیمالیستی و “پوست دومی”: مدل‌های جدید تلاشی هستند تا حس «پوست دومی» را ایجاد کنند؛ یعنی کفشی که به گونه‌ای بسیار نزدیک و طبیعی بر روی پا قرار گیرد. این نوع طراحی به صخره‌نورد امکان می‌دهد تا با کمترین واسطه، به انعطاف و دقت بیشتری دست یابد.

این تحولات در کنار یکدیگر منجر به ظهور کتونی‌هایی شده است که نه تنها عملکرد صعود را به شکل چشمگیری بهبود داده‌اند، بلکه رضایت و ایمنی صخره‌نوردان را نیز در سطوح بالاتری تضمین می‌کنند.

گردآوری  : امیر مبتهج – بهار 1404

• تفاوت کفش معمولی و کفش تخصصی صخره‌نوردی
• تاثیر طراحی Downturned بر عملکرد صعود
• بررسی تکنولوژی‌های نوین در کفش‌های صخره‌نوردی
• کدام کفش صخره‌نوردی مناسب بولدرینگ است؟
• انتخاب کفش مناسب بر اساس سبک صعود
• پیشرفت مواد در تولید کفش کوهنوردی حرفه‌ای
• آینده طراحی کفش‌های سنگ‌نوردی با فناوری هوشمند
• چطور کفش صخره‌نوردی مناسب انتخاب کنیم؟